Concessie GD 2020

Na een periode van 10 jaar is het op 15 december 2019 zo ver: de busconcessie GD 2020 gaat van start. In deze concessie is het busvervoer in de provincies Groningen en Drenthe voor de volgende tien jaar vastgelegd.

Wat is een busconcessie?

In het kader van de Wet Personenvervoer 2000, onder meer vanwege de privatisering van het openbaar vervoer ingesteld, dienen OV-autoriteiten het busvervoer in hun gebied openbaar aan te besteden voor een bepaalde periode. Vaak zijn deze OV-autoriteiten gemeenten of provincies, maar soms is het een zogeheten plusregio. In Groningen en Drenthe werken beide provincies en de gemeente Groningen samen in het OV-bureau Groningen Drenthe. Zij werken sinds 2009 ook samen in zo’n plusregio, waarbij het OV-bureau de enige OV-autoriteit vormt.

Het busvervoer in beide provincies valt nu onder de concessies GD en HOV GD. De eerste omvat al het stads- en streekvervoer in Groningen en Drenthe en wordt uitgevoerd door Qbuzz. De HOV-concessie omvat de Qliners tussen Groningen en Drachten en wordt gereden door Arriva Touring. Eind 2009 gingen beide concessies van start. In eerste instantie zouden deze zes jaar blijven lopen, maar uiteindelijk werden beide concessies twee keer verlengd, tot eind dit jaar. Normaliter heeft een busconcessie in Nederland een maximale looptijd van acht jaar, maar het ministerie kan toestemming geven voor een langere looptijd.

De nieuwe concessie GD 2020 omvat het busvervoer uit zowel de huidige GD- als HOV GD-concessie, en is daarmee in omvang de grootste in Nederland. De loopduur is opnieuw tien jaar. In juli 2018 werd bekendgemaakt dat Qbuzz de concessie won en daarmee nog tien jaar door mag in Groningen en Drenthe. De vervoerder won van Connexxion en Arriva.

Eisen

Onderdeel van iedere concessie is een eisenpakket. In Groningen en Drenthe zijn deze vrij streng. Bussen moeten bijvoorbeeld worden voorzien van een vooraf door het OV-bureau bepaalde huisstijl. In de nieuwe concessie zijn de bussen te herkennen aan de kleurencombinatie grijs-antraciet-geel. Afhankelijk van de lijn is de bus voorzien van de tekst ‘stad’ (met één geel bolletje) of ‘streek’ (met twee gele bolletjes). De Qliners en Q-links hebben hun eigen huisstijl. Bij de Qliners is dit donkerblauw met zwart en antraciet en bij de Q-link grijs en zwart, aangevuld met accenten van de kleur van de betreffende lijn.

Een andere belangrijke eis in de nieuwe concessie is de inzet van duurzame voertuigen. Zo rijden er vanaf 15 december ineens 164 elektrische bussen in de nieuwe concessie. Hiervan zijn ongeveer 150 nieuw aangekocht door Qbuzz. Daarnaast worden er ook 20 waterstofbussen aangeschaft, bovenop de twee die nu al op proef rijden. De overige bussen zullen gaan rijden op HVO. Dit is biodiesel gewonnen uit afval van frituurvet en zorgt voor een flinke reductie op de uitstoot van CO². De elektrische bussen gaan rijden op de stadsdiensten, Q-link 1 t/m 5 rond Groningen en de streekdienst. De waterstofbussen zijn uitsluitend bedoeld voor de langere streekdiensten.

Na de Qliners en Q-link-bussen worden nu de overige bussen ook voorzien van wifi-internet. Ook de airco’s worden flink verbeterd. Daarnaast krijgen alle bussen usb-oplaadpunten bij de zitplaatsen. De nieuwe stadsbussen bieden veel ruimte aan rolstoelen en kinderwagens. De ruimte aan de rechterkant van de bus tussen in- en uitstapdeuren is hiervoor gereserveerd. Er zijn geen achteruit-zitplaatsen meer in de nieuwe bussen. De Qliners worden versneld doordat alle bussen een maximumsnelheid van 100 kilometer per uur krijgen. Dit betekent wel dat het verplicht wordt gordels te dragen en er geen staanplaatsen meer toegestaan zijn.

Opladen

Elektrisch rijden betekent dat er geen fysieke brandstof meer in de tank van de bus hoeft, maar er moet natuurlijk wel opgeladen worden. De elektrische streekbussen hebben genoeg accucapaciteit om het de hele dag vol te houden. Deze worden ‘s nachts op de busstalling opgeladen. De stadsbussen en Q-link-bussen halen het einde van de dag niet en moeten tussen de ritten door aan de lader. Door laadpalen op eindpunten aan te leggen en slim te plannen kunnen bussen gedurende de dag worden bijgeladen zonder rituitval.

Straks zal het gebeuren dat een chauffeur op een eindpunt aankomt en zijn bus onder de laadpaal parkeert. Via een tachograaf op het dak wordt een snellaadprocedure gestart. De chauffeur doet de bus op slot en vervolgt zijn of haar weg met een andere bus die dan klaar is met bijladen. Een volgende chauffeur neemt de andere bus dan later weer mee.

Voor de stadsdienst in Emmen wordt iets anders gewerkt. Daar wordt een rondje gereden op alle lijnen. Zo’n rondje begint op lijn 1 richting Emmerhout, waarna wordt doorgereden op lijn 4, 2 en 3. Bij terugkeer als lijn 3 gaat de bus aan de lader en vervolgt de chauffeur de rit op lijn 1 met de bus die dan klaar is met laden. In dit geval betekent het voor sommige reizigers een overstap.

Er komen 21 nieuwe snellaadlocaties in en rond Groningen, Assen en Emmen. De plaatsingswerkzaamheden worden op dit moment gedaan. Grotere eindpunten krijgen meerdere laadpalen, zoals Annen en P+R Hoogkerk.

Dit zijn de laadlocaties:

LijnHalteAantal bijlaadpunten
1, 2Groningen, P+R Reitdiep2
1Assen, M.L. Kingweg1
2Zuidhorn, Station1
3Tolbert, Bousemalaan1
3Leek, Oostindie1
3Groningen, Ruischerbrug2
3Emmen, Station1
3, 4, 8, 18Hoogkerk, P+R Hoogkerk3
4Roden, Kastelenlaan1
4Groningen, Wibenaheerd2
5Annen, Rotonde2
5Groningen, Tersluis1
5Scharmer, Goldberglaan1
5Haren, P+R Haren/A281
7, 9, 10Groningen, Station Noord2
9De Punt, Busstation1
10Groningen, Maartenshof1

Stallingen

Het snelladen gebeurt op de eindpunten, maar het belangrijkste zijn de nachtelijke oplaadbeurten. Die gebeuren op de stallingslocaties waar elektrische bussen gestald zijn, bijvoorbeeld de locaties in Groningen en Emmen.

Er wordt voor de start van de concessie gekeken naar de verdeling van de stallingslocaties. Dit zorgt ervoor dat een aantal stallingen sluiten, maar ook enkele locaties worden verplaatst. Dit gebeurt bijvoorbeeld in Emmen. De stallingen in Winschoten, Veendam en Leek zullen sluiten. In Pekela komt een nieuwe stalling in de plaats van Winschoten en Veendam en de chauffeurs en voertuigen uit Leek worden herverdeeld onder de stallingen aan de Peizerweg in Groningen en in Surhuisterveen. In de stad komen meerdere locaties. Er komt een tweede stalling op industrieterrein Driebond zodat de aanrijtijd richting bijvoorbeeld Beijum en Scharmer wordt verkort. Aan de Peizerweg komt een tijdelijke tweede locatie en aan de U.T. Delfiaweg bij Hoogkerk komt een aparte stalling voor de chauffeurs van Qliners 304 en 314. De stallingen Groningen Peizerweg (hoofdlocatie) en Emmen zijn eigendom van het OV-bureau en worden verhuurd aan de vervoerder.

Uniek voor de locatie Groningen Peizerweg is dat er een laadportaal wordt aangelegd boven het terrein voor de bussen met pantograaf. De overige stallingen krijgen een soort stopcontacten.

Het grote oplaadstation in aanleg op stalling Groningen Peizerweg

Digitaal

Er wordt in de nieuwe concessie een grote slag op digitaal gebied gemaakt. Voor de reizigers zijn de belangrijkste ontwikkelingen de komst van een app met actuele informatie en het verdwijnen van contant geld uit de bus.

De app heet Q+ en biedt naast actuele vertrektijden, vertragingen, (persoonlijke) omleidingen en een reisplanner de mogelijkheid om e-tickets te kopen. Met behulp van een QR-code kan deze worden gescand aan de onderkant van de OV-chipkaartlezers in de bus. Een kaartje kopen bij de chauffeur is nog steeds mogelijk. De chauffeur maakt hiervoor gebruik van een computer die een bon met QR-code uitprint. Betalen kan met de pinpas. De app is niet alleen via smartphones te gebruiken, maar ook bereikbaar via de website van Qbuzz.

Achter de schermen wordt er veel opgeslagen. Van iedere bus is uit te lezen op welke locatie deze zich bevindt, wat de vertraging is, energieverbruik en rijgedrag maar ook of het gewicht van een bus zich wel verhoudt tot het aantal betalende passagiers. Zo kan in kaart worden gebracht of er veel wordt zwartgereden op bepaalde lijnen. Deze data wordt uiteindelijk gebruikt voor de ontwikkeling van de dienstregeling.

Spin in het web van dit alles is de reisregie aan de Peizerweg in Groningen. Hier wordt, conform de aanbestedingseisen, al het busverkeer geregisseerd en bijgestuurd wanneer nodig. De verkeersleiders hoeven niet op alle bussen te letten, want bij afwijkingen geeft de computer automatisch een melding. Bij incidenten kan op de reisregie mee worden gekeken met de bewakingscamera’s in de bus. Deze zijn een stuk scherper dan de oude exemplaren.

Nieuw is ook dat bij bushaltes het lijnnummer en de eindbestemming worden omgeroepen aan de buitenkant van de bus op de stadsdiensten en Q-link-lijnen. In noodgevallen kan de reisregie ook besluiten iets om te roepen in en om de bus.

Basislijnen

In de nieuwe concessie heeft het OV-bureau de HOV-routes voor 20 jaar vastgesteld en het basisnet voor 10 jaar op bestemmingsniveau bepaald. Dat laatste betekent dat de eindpunten voor deze grotere lijnen vastliggen en de route naar voortschrijdend inzicht kan worden aangepast. Van de lijnen is in ieder geval zeker dat ze (in grote lijnen) blijven bestaan gedurende de looptijd van de concessie.

De volgende lijnen horen (buiten Qliners, Q-link en stadsdiensten) tot het basisnet:

LijnTraject(deel)
14Stadskanaal - Winschoten
20Meppel - Assen
22Emmen - Beilen - Assen
23Veendam - Winschoten
27Emmen - Zweeloo - Hoogeveen
31Hoogeveen - Zuidwolde Dr.
39Surhuisterveen - Zuidhorn - Groningen
50Assen - Vries - Haren - Groningen
61Groningen - Middelstum
65Zoutkamp - Groningen
73Emmen - Stadskanaal
83Assen - Norg - Roden
85Oosterwolde - Leek
119Delfzijl - Winschoten
131Hoogeveen - Zuidwolde Dr.
163Groningen - Lauwersoog
178Groningen - Siddeburen

De concessie gaat van start op 15 december 2019, tegelijkertijd met de dienstregeling voor 2020.