Het is vandaag tien jaar geleden dat het lijnennet in en rond de stad Groningen haar grootste verandering in jaren doormaakte. De Q-link-formule ging op 5 januari 2014 van start. Tien jaar rijden de grote, snelle bussen al rond de stad.
Regiotram-plannen
Het was het afblazen van de plannen voor de Regiotram dat de aanzet was voor Q-link. Tot en met 2012 werkte de gemeente Groningen aan de terugkeer van een tram. Dat nieuwe tramnetwerk zou in eerste instantie een lijn moeten krijgen tussen het Hoofdstation en de Zernike Campus. Later zou een tweede lijn volgen tussen Hoofdstation en P+R Kardinge en zouden de trams door gaan rijden via bestaande spoorwegen de regio in. Een grootschalige operatie waarvoor de stad flink op z’n kop moest worden gezet.
Het college van burgemeester en wethouders viel uiteindelijk over de plannen, waardoor de aanbestedingsprocedure per direct tot stilstand kwam. Er volgde een periode waarin de toekomst van het stad-Groningse openbaar vervoer onzeker bleef, terwijl het netwerk mede door de planvorming voor de tram de jaren ervoor weinig meer doorontwikkeld was.
HOV-alternatief
De beoogde trams waren te kwalificeren als HOV: Hoogwaardig Openbaar Vervoer. Deze term wordt gebruikt voor ov-verbindingen met snelle routes, hoge frequenties en weinig onnodige stops. Een groeiende stad als Groningen was nog altijd toe aan zo’n HOV-concept, en daarom werkten de gemeente, het OV-bureau Groningen Drenthe en vervoerder Qbuzz samen en werd in enkele maanden het concept Q-link uit de grond gestampt.
Voor Q-link werden enkele bestaande Qliners en de P+R Citybus gecombineerd tot drie snelle hoogwaardige busverbindingen. De bestaande stadslijnen 3 en 6 naar de drukke wijken Lewenborg en Beijum werden direct geïntegreerd in Q-link, ook omdat de routes van deze lijnen via de vrijliggende Oosterhamrikbaan hier uitstekend geschikt voor zouden zijn.
Na de zomervakantie van 2013 waren de eerste Q-link-elementen te zien, toen de eerste bussen omgebouwd werden voor het concept. Het ging om bestaande stadsbussen welke op de nieuwe lijn 5 tussen Station Europapark en Annen moesten gaan rijden, terwijl de lijnen 3 en 4 zouden worden voorzien van nieuwe bussen. De omgebouwde bussen werden eerst voorzien van promotionele teksten en één exemplaar werd letterlijk ‘ingepakt’ als cadeautje. Daarnaast werd studentenlijn 15 direct opgenomen in Q-link, met een extra snelle route tussen Hoofdstation en de Zernike Campus: een direct antwoord op de afgeblazen geplande tramlijn.
Het begin
Direct na de jaarwisseling ging op 5 januari 2014 de nieuwe dienstregeling van start met de belangrijkste wijzigingen in jaren voor Groningen. Lijn 3 ging vanaf dan rijden tussen Leek en Lewenborg, Beijum moest het gaan doen met lijn 4 van en naar Roden en tussen Station Europapark en Annen ging lijn 5 rijden, een samenvoeging van de bestaande lijnen 22 en 318. Het lijnennet van de reguliere stadsbussen ging hiervoor ook over de kop: de kronkelige routes van de oude lijnen 4 (Oosterpark) en 5 (Hortusbuurt) verdwenen, Paddepoel en de Oranjebuurt gingen voortaan reizen met lijn 9, Vinkhuizen met lijn 6.
Op 3 januari werden in de Qbuzz-stalling aan de Bornholmstraat in de stad de nieuwste aanwinsten getoond: lijn 3 en 4 werden voorzien van Mercedes-bussen in metrostijl, de omgebouwde stadsbussen voor lijn 5 waren aanwezig en de nieuwe, extra ruime bussen voor lijn 15 werden getoond en maakten een proefrit. De reizigers merkten de eerste weken overigens nog niet veel van deze nieuwe aankopen, want Mercedes moest een groot deel van de nieuwe bussen nog leveren. Het gevolg was dat de dienst de eerste weken met de vertrouwde streekbussen en Citybussen werden gereden, wat onbedoeld voor een stapsgewijze overgang zorgde. De bussen waren te herkennen aan een Q-link-bordje achter de voorruit.
Sinds Qbuzz in Groningen rijdt kennen Stadjers al de gekleurde lijnnummers, maar dit werd met Q-link naar een nieuwe dimensie vertaald, want iedere bus werd voorzien van een eigen lijnkleur. Niet alleen op de display, maar ook op de bus kwam een kleuraccent voor de bijbehorende lijn: donkerblauw voor lijn 3, lichtblauw voor lijn 4, paars voor lijn 5 en oranje voor lijn 15. Reizigers maakten direct kennis met het kleurensysteem tijdens de eerste ochtendspits, waarin diverse bestuurders presentjes in de bijbehorende kleuren uitdeelden.
Snelle uitbreiding
Eén van de ideeën achter Q-link was dat er waar nodig snel bijgestuurd kon worden. Dat gebeurde direct in de zomer van 2014 al. Toen werd de andere lijn tussen Hoofdstation en Zernike bij Q-link gevoegd: lijn 11.
Voor deze lijn werden nog eens twee oude stadsbussen omgebouwd, aangevuld met drie dubbelgelede bussen, waarop Qbuzz nog een optie had bij fabrikant Hess, bedoeld voor Utrecht maar daarvoor niet gebruikt. Dit waren hybride bussen: de eerste aanzet naar ‘schoner’ openbaar vervoer in Groningen. Er volgde opnieuw een presentatie, deze keer midden op de Grote Markt.
De inzet van de dubbelgelede bussen bleek geen succes door technische problemen: de bussen bleken niet geschikt voor de route over de N355 en vielen regelmatig stil. De bussen gingen daarom alsnog naar Utrecht en de groene lijn werd omgevormd naar twee lijnen: 1 en 2, waarvan één de oude route van lijn 11 oppakte en de ander tussen P+R Reitdiep en Station Europapark zou gaan rijden. Lijn 5 verhuisde daardoor naar Meerstad en Harkstede en de nieuwe groene lijn werd voorzien van nieuwe, elektrische bussen van fabrikant VDL.
Vanwege het succes van het concept besloot het OV-bureau Q-link eveneens te introduceren in Emmen en de drukke lijn tussen het station en de Meerdijk (en verder richting Klazienaveen) om te vormen naar Q-link. Deze lijn werd daarvoor een tijdje als Qliner uitgevoerd, maar de hogevloersbussen bleken niet te passen op deze route. Ook de omvorming tot Q-link werd na drie jaar alweer teruggedraaid. Inmiddels wordt deze verbinding weer door reguliere streeklijnen gereden.
Volwassen netwerk
In de tussentijd is het busnetwerk in en rond Groningen verder volwassen geworden. Er zijn meer directe lijnen gekomen langs bestemmingen in de stad, zoals de verbinding tussen P+R Hoogkerk en het Martini Ziekenhuis en de bus tussen P+R Hoogkerk en de Zernike Campus. Q-link is robuuster geworden en gegroeid. Tussen Groningen en Delfzijl is lijn 6 erbij gekomen ter vervanging van streeklijn 140, wat opnieuw zorgde voor een aanpassing in Groningen. De bestaande lijn 6 kreeg daar het nieuwe nummer 10. Lijn 1 en 2 zijn uitgebreid met de sneldienst met het (oude) nummer 11 .
Sommige zaken zijn uiteraard onderhevig aan voortschrijdend inzicht. Dieselbussen verdwijnen uit Groningen en zijn bij Q-link nu alleen nog maar te zien op de lijnen 6 en 15, zolang het nog duurt. Ook deze bussen zullen binnenkort worden vervangen door elektrische exemplaren, wat betekent dat de laatste ‘oorspronkelijke’ Q-link-bussen (de oranje bussen op lijn 15) uit het Groningse straatbeeld zullen verdwijnen.
Daarmee gaat Q-link definitief een nieuwe fase in. Zo is de inzet van bussen met een vaste lijnkleur logistiek niet erg handig gebleken. Steeds meer Q-link-bussen zullen dan ook voorzien worden van alle kleuren op de bus, een ware kleurenpotpourri zal dat worden.
Er zijn ook nog altijd plannen voor uitbreiding. Zo was er in 2020 het plan om Q-link uit te breiden naar Eelde. Daar is men echter nog steeds niet begonnen aan de herinrichting van de Hoofdweg, een vereiste voor de komst van het HOV-net naar het dorp.
Het is dus afwachten wat de komende periode zal gaan brengen voor Q-link, maar dat het een blijvertje is, dat is zeker.
